បរិស្ថានសង្គមកម្ពុជាក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧
ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាក្នុងរជ្ជកាលរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ គឺជាសហព័ន្ធដ៏ធំមួយដែលសហគមន៍នានា ត្រូវបានផ្សំផ្គុំឡើងដោយសង្គមតូចធំ ដែលក្នុងនោះកុលសម្ព័ន្ធមន-ខ្មែរ ដែលស្ថិតក្រោមការត្រួតត្រានៃអាជ្ញាធរខ្មែរ បានបំពេញតួនាទីមួយយ៉ាងសំខាន់ដែរ។ ហេតុនេះហើយព្រះមហាក្សត្រខ្មែរបុរាណ ក្នុងការស្តារប្រទេសជាតិឡើងវិញ បានខិតខំប្រមែប្រមូលច្របាច់សហគមន៍ទាំងនោះ មិនថាខ្មែរខាងណាជាខាងណាឡើយ ឲ្យបញ្ចូលគ្នាជាការសាងសង់មន្ទីរពេទ្យ ធម្មាសិលា ឬផ្ទះសំណាក់ធម៌ ប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រ ប្រាង្គប្រាសាទ៘ ដែលក្នុងនោះត្រូវបញ្ចូលនូវការកាប់ឆ្ការព្រៃដៃម្បីធ្វើចំការ ឬដាំស្រូវផង។ តាមរយៈសកម្មភាពនេះ ព្រះរាជាខ្មែរចង់បង្ហាញថា រដ្ឋខ្មែរជារដ្ឋមួយដែលមានអភិបាលកិច្ចល្អ ពុំអាចបំបែកបាន ដោយមានតែទង្វើនេះទេ ដែលអាចផ្តល់ចំពោះជនជាតិខ្មែរនូវឯកភាពជាតិ និងវឌ្ឍនភាពបាន។
ដូចព្រះរាជាមុនៗ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នយល់ថា មានតែវិស័យគមនាគមន៍សាសនាតែប៉ុណ្ណោះទេ ដែលនាំមកនូវឯកភាពជាតិបាន ដែលជាប្រភពរ៉ែវឌ្ឍនភាព។ អាស្រ័យហេតុដូចបានពោលខាងលើ យើងបានឃើញនូវការសាងសង់យ៉ាងច្រើនទូទាំងដែនដីខ្មែរបុរាណ។
ចំពោះការខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ទំព័រប្រវត្តិសាស្ត្រជាតិបានឲ្យដឹងថា ព្រះអង្គបានសម្រេចនូវគោលដៅយ៉ាងពេញលេញ ដោយជោគជ័យជាស្ថាពរ។ គប្បីត្រូវរំលឹកឡើងវិញនៅទីនេះផងដែរថា នាសម័័យនោះ ជនជាតិខ្មែរពុំទាន់ប្រើនូវទង់ជាតិដូចសព្វថ្ងៃនោះទេ ដែលជាប្រពៃណីមានប្រភពចេញពីប្រទេសអឺរ៉ុប ក៏ប៉ុន្តែមានបញ្ញាត្តិចម្បង គឺជាតិ សាសនា ព្រះមហាក្សត្រ ដែលមនុស្សក្រៅមជ្ឈដ្ឋានក្នុងសង្គមបានអនុវត្តយ៉ាងហ្មត់ចត់ទៅហើយ។ ស្ថិតនៅលើមូលដ្ឋាននេះ ដោយប្រឈមមុខទៅនឹងវិបត្តិផ្ទៃក្នុងផផង ព្រះអង្គបានព្យាយាមប្រមូលផ្តុំសង្គមខ្មែរក្នុងចក្រភពអង្គរ កុំឲ្យបែកបាក់គ្នាតទៅទៀត ដោយផ្សាភ្ជាប់នៃបាវចនា ជាតិ សាសនា និងព្រះមហាក្សត្រ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ទន្ទឹមនឹងនេះ ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរក៏បានចងក្រងមនុស្សខ្មែរ មិនថាខ្មែរ ឬព្នង ឲ្យក្លាយទៅជាធ្លុងមួយ ឬមហាគ្រួសារធំមួយ។ ដើម្បីសម្រេចនូវមហិច្ឆិតាចម្បង គឺការកសាងជាតិឡើងវិញក្រោយពីសម័យសង្គ្រាម នយោបាយនេះ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ តម្រូវឲ្យព្រះអង្គមានកម្មវិធីស្តារហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ ដូចមានការសាងសង់ផ្លូវគមនាគមន៍ថ្មី ការជីកប្រឡាយទឹក ការសាងសង់ប្រាង្គប្រាសាទ ការកំណត់ព្រំប្រទល់ដែន ដែលស្ថិតក្រោមការត្រួតត្រារបស់ព្រះអង្គ។ មួយវិញទៀត សូមជម្រាបថា តាមរយៈវត្តមានរបស់សម្មិទ្ធិផលសង្គមខាងលើនេះ យើងអាចឃើញថា អំណាចនយោបាយ និងសេដ្ឋកិច្ចរបស់ព្រះមហាក្សត្រខ្មែររូបនេះ ត្រូវបានពង្រឹងពង្រីកយ៉ាងធំទូលាយក្នុងអតីតរាជាណាចក្រកម្ពុជា។
ជាទូទៅទិដ្ឋភាពវប្បធម៌ក្នុងសម័យនេះ មានភាពរុងរឿងខ្ពង់ខ្ពស់ណាស់ បើយើងធ្វើការវិភាគលើចារឹកសាស្ត្រ និងបដិមាសាស្ត្រ។ នៅក្នុងភាពរុងរឿងផ្នែកវប្បធម៌នេះ នគរខ្មែរយើងបានស្គាល់នូវភាពលូតលាស់ផ្នែកអក្សរសិល្ប៍ អក្សរសាស្ត្រខ្លាំងណាស់ដែរ។ ខ្លឹមសារនៃអត្ថបទសិលាចារឹកបានបង្ហាញឲ្យយើងឃើញថា សង្គមខ្មែរនាអតីតកាល បានស្គាល់នូវសន្ទុះ និងដង្ហើមរស់ឡើងវិញ ក្រោយចម្បាំងរាំងជល់។ កម្រងអត្ថបទអក្សរសាស្ត្រដែលសរសេរជាភាសាសំស្ក្រឹត ឬភាសាសំស្ក្រឹតលាយនឹងភាសាខ្មែរ ក្នុងរជ្ជកាលរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ថ្វីត្បិតតែភាសាសំស្ក្រឹតនៅរក្សានូវឧត្តមភាពនៅឡើយ ក៏ប៉ូន្តែបន្តិចម្តងភាសាបាលីបានឈានចូលមកប្រឡូកក្នុងសង្គមខ្មែរ។ តាំងពិសតវត្សរ៍ទី៧ នៃគ.ស ភាសាបាលីបានឈានជើងចូលបំពេញតំណែងតួនាទីជំនួសភាសាសំស្ក្រឹតទៅវិញ។ លើកតម្កើងនមស្ការព្រះពុទ្ធអង្គ ជាពិសេសព្រះអវលោកេស្វរៈ និងព្រះអាទិទេពនានា ដែលគេចាត់ទុកថាជាវត្ថុស័ក្តិសិទ្ធគួរជាទីគោរពសក្ការៈបូជា។ ក្រៅពីអក្សរសិល្ប៍ដេលមានលក្ខណៈបែបព្រាហ្មនិយម ដូចរឿងរាមកេរ្តិ៍ មូលដ្ឋាននៃអក្សរសិល្ប៍ខ្មែរនាសម័យនោះ គឺពឹងផ្អែកទៅលើជាតកបែបពុទ្ធនិយមនានា ដូចជារឿងព្រះវេស្សន្តរ ដែលដកស្រង់ចេញពីព្រះពុទ្ធប្រវត្តិ។ តានស្នាដៃទាំងនោះ យើងអាចដឹងយ៉ាងច្បាស់ថា គេតែងឡើងសម្រាប់សេចក្តីសង្ឃឹមរបស់គេ ពោលគឺសម្រាប់ពង្រឹងគោលគំនិត។ ដូចនេះតាមរយៈការសិក្សានៃផ្ទាំងសិលាចារឹកទាំងនោះ យើងអាចស្គាល់នូវប្រវត្តិវប្បធម៌ និងអារ្យធម៌របស់ជាតិយើង។ ប្រភពសិលាចារឹក ក៏បានបញ្ជាក់ថា ផ្នែកអក្សរសាស្ត្រខ្មែរ ក៏មានការរីកចំរើនគួរឲ្យមោទនភាពដែរ។ ព្រះនាងឥន្ទ្រទេវី ដែលជាព្រះរាជមហេសីរបស់ព្រះមហាក្សត្រព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ព្រះនាងជាសាស្ត្រាចារ្យមួយយ៉ាងស្ទាត់ជំនាញ ក្នុងការបង្ហាត់បង្រៀនទស្សនៈវិជ្ជានៃលទ្ធិព្រះពុទ្ធសាសនា ក្នុងព្រះបរមរាជវាំងអង្គរធំ។ តាមខ្លឹមសារនៃសិលាចារឹក យើងក៏អាចដឹងទៀតថា ព្រះនាងឥន្ទ្រទេវី គឺជាកំពូលនារីខ្មែរប្រកបដោយស្វាមីភ័ក្ត្រចំពោះព្រះស្វាមី មានសីលធម៌ ព្រហ្មវិហារធម៌ និងគតិបណ្ឌិតយ៉ាងខ្ពង់ខ្ពស់បំផុត ហើយម្យ៉ាងទៀត ព្រះអង្គក៏ជាអ្នកស្នេហាជាតិដ៏សំខាន់ដែរ ក្នុងអតីតកាលគួរឲ្យយើងស្ញប់ស្ញែងគោរពដ៏ជ្រាលជ្រៅ។ គឺក្នុងបរិបទសុខសន្តិភាពនេះហើយ ដែលមានការសាងសង់នូវមូលនិធិសង្គម សាសនាយ៉ាងច្រើន ជាងពេលណាៗទាំងអស់ក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ប្រការនេះ ក៏ប្រហែលគឺជាមូលហេតុចម្បងដែលបាននាំឲ្យពួកសាធារណរដ្ឋនិយមបន្ថោកបន្ទាបជ័យចេស្តារបស់ព្រះមហាក្សត្រអង្គនេះក្នុងសម័យមហានគរដោយមិនបានបញ្ចូលប្រវត្តិរបស់ស្តេចអង្គនេះក្នុងកម្មវិធីសិក្សា៕ (ម.ត្រាណេ)
